حجت الاسلام والمسلمین نجف لکزایی رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، انقلاب اسلامی را انقلاب نهادینه سازی اسلام و جمهوری اسلامی را اقامه دین از بستر جمهور جامعه دانست و ابراز داشت: لازمه این امر این است که باید اسلام را به طور کامل معرفی نموده، جلوی نفوذ اندیشه های انحرافی را گرفته و با تجدد گرایی افراطی مقابله نموده و از تجربه عبرت آموز مشروطه درس بگیریم.

وی با بیان این که در دوران مشروطه علمایی که علیه استبداد قیام کردند، طرح منسجمی برای ادامه کار و اداره جامعه نداشتند، اظهارداشت: انقلاب اسلامی اگر طرح های به روزی برای نیازهای به روز جامعه و نظام نداشته باشد دچار مشکل خواهد بود.

معاون پژوهش دفتر تبلیغات اسلامی با تاکید بر این که باید آینده حکمرانی را روشن نموده، برای حکمرانی در بخش های مختلف در حوزه های علوم انسانی و مبانی اسلامی ایده، اندیشه و طرح داشته باشیم، گفت: باید صدها محور عرصه حکمرانی که وظیفه و رسالتی حوزوی بر عهده پژوهشگران حوزه دین است را جدی بگیریم.

وی بر اهمیت رویکرد مسئله محوری در کنار کارکرد گرایی تأکید کرد و ابراز داشت: مسئله محوری معطوف به چرخه حکمرانی کشور شده، امتداد مسئله محوری در پژوهش های حوزوی مورد نیاز نظام در چرخه حکمرانی پیگیری شود.

حجت الاسلام والمسلمین لکزایی در بخش پایانی سخنان خود ضمن تاکید بر ظرفیت های پویای پژوهش های گروهی، تصریح کرد: کاری که یک پژوهشگاه می تواند انجام دهد، کار منظومه ای معطوف به حکمرانی کشور است، امیدواریم بتوانیم طرح های روشن و شفافی برای آینده حکمرانی کشور و نیازهای جهانی پیگیری نموده، در راستای پیاده سازی و تحقق اسلام به نتیجه برسانیم.

حجت الاسلام والمسلمین نگارش رئیس پژوهشگاه امام صادق(ع) نیز در این نشست گفت: تقویت مسئله شناسی در حوزه مسائل مورد نیاز نظام اسلامی و تبدیل نیازها به مسائل پژوهشی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

وی با بیان این که باید مشارکت علما و صاحب نظرات دینی در عرصه حکمرانی مورد توجه قرار گیرد؛ جایگاه حوزه در جمع بندی، رصد و ارائه تحلیل مستند از اوضاع کشور و برون رفتن از آن - بازنگری و بازطراحی نقش روحانیت و حوزه در شرایط جدید و تقویت ارتباط بین حوزه و نظام و مردم - همکاری و هم افزایی مستمر مراکز و موسسات پژوهشی حوزوی با یکدیگر - تدوین نظام ارزیابی کارآمدی پژوهش های حوزوی مسئله محور از دیگر تأکیدات این مدیر پژوهشی بود.

حجت الاسلام والمسلمین بیات رئیس مرکز موضوع شناسی احکام فقهی ضمن تأکید بر اهمیت توجه به موضوع شناسی در نظام پژوهشی حوزه های علمیه، تصریح کرد: اگر موضوع شناسی را نیمه اول اجتهاد هم ندانیم، این مهم حداقل هم ردیف دیگر مباحث مهم حوزوی است؛ باید نقشه جامع امر پژوهش‌های حوزوی به امر موضوع شناسی توجه ویژه ای داشته باشیم.

وی با تأکید بر این که باید سازو کار نیازهای حکومت در عرصه های مختلف احصا و نیازهای به روز نظام اسلامی ترسیم گردد، امیدواریم بتوانیم با تقویت هم افزایی ها گام های جدی تری در عرصه نیازسنجی ها برداریم.

حجت الاسلام والمسلمین لیراویسرپرست  اداره کل رسانه نیز در این مراسم گفت: پشتیبانی از تولیدات محتوایی برای انعکاس در بستر رسانه به ویژه صدا و سیما مهم است، رسانه ای شدن پژوهش، مهمترین پایه عملیاتی سازی آن در جامعه است؛ باید از رسانه و ابزارهای ارتباط جمعی بهره گرفته نظام فکری بزرگان حوزوی به سراسر کشور و چه بسا به سراسر گیتی منتقل نماییم.

وی با بیان این که پژوهش هایی که امکان تبیین آن در عرصه هایی فراگیر دارند، باید پیوست رسانه ای داشته باشند، اظهار داشت: معاونت پژوهش حوزه باید سامانه را راه اندازی نماید تا تمام مراکز پژوهشی آخرین رویکردهای پژوهشی خود را در معرض دیگر مراکز قرار دهند تا از موازی کاری های پژوهشی پرهیز گردد.

حجت الاسلام والمسلمین رضا مهکام رئیس انجمن علمی روان‌شناسی اسلامی نیز در ادامه این نشست پژوهشی با بیان این که در مسئله شناسی های مبتنی بر تصمیم گیری های حاکمیتی باید افراد مورد توجه قرار گیرند، اظهار داشت: توجه به هویت انسان ها در آسیب شناسی های پژوهشی از جمله رویکردهای نگاهی است که باید مرد توجه قرار گیرد، چرا که دغدغه های زمانه جامعه را به سمت بی هویت سازی نسل ها سوق می‌دهد.

وی بر اهمیت توجه به فرازهای مختلف هویت بخشی به انسان تاکید کرد و با بیان این که تمام مولفه های جامع پذیر در هویت آفرینی یا تخریب هویت نقش آفرین هستند، اظهار داشت: متاسفانه هنوز هیچ تعریفی به عنوان هویت فرد مسلمان که در آن تمام شاخص ها و وظایف همه جریان های نقش آفرین در آن دخیل باشد را نداریم.

رئیس انجمن علمی روانشناسی اسلامی بیان داشت: در صورت تعریف دقیق هویت فرد مسلمان، بسیاری از مشکلات جامعه رخت برخواهد بست.

وی تصریح کرد: برای طراحی هویت فرد مسلمان نیازمند حرکت به سمت پژوهش جامع، و همکاری و هم افزایی تمام مراکز پژوهشی هستیم تا هویت فرد مسلمان از منظر دانش های مختلف زیستی مورد توجه قرار گیرد.

حجت الاسلام والمسلمین عبادی، معاون پژوهش جامعة المصطفی، گزارشی از فرایند ترسیم فرازهای مختلف جهاد تبیین در جامعة المصطفی اشاره کرد و ابراز داشت: بحث تولید محتوا، انتخاب محتوا، قالب محتوا و نحوه نشر و توزیع محتوا از اهم کارگروه های عملیاتی سازی جهاد تبیین است.

وی بر لزوم توجه به محورهای فقهی، حقوقی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جهاد تبیین تأکید کرد و ابراز داشت: در محور سیاسی دشمن شناسی و مؤلفه های قدرت نظام، و جایگاه نقد پذیری و ... و در بحث فقهی و حقوقی مبحث فقه نظام حقوق اقلیت ها و بحث تخریب اموال عمومی و ... در بحث اجتماعی حجاب و وظیفه مومت، جایگاه زن و عدالت و در مباحث اقتصادی، مشکلات و مفاسد اقتصادی اعم از اختلاس و رانت و ... مورد توجه قرار گرفته شده است.

معاون پژوهش جامعة المصطفی بحث تولید منحنی و رصد و پایش و مسئله یابی برای انتخاب محتوای متناظر به مسئله و ارائه قالب تخصصی را مهم ارزیابی نمود و ابراز داشت: میتوان ناظر به موضوع این اجلاسیه، پاسخ رهبر معظم انقلاب اسلامی در پاسخ به نامه دانش آموختکان حوزه های علمیه در بهمن ماه ۱۳۸۱ را چراغ راهی برای بازسازی و آرایش جدید مراکز پژوهشی قرار دهیم.

سرکار خانم حقانی، معاون پژوهش جامعةالزهرا(س) برگزاری رویدادها و هیئت های اندیشه‌ورز متناسب با معنویت افزایی و استخراج شاخص های عملیاتی برای تحقق معنویت افزایی و در نهایت تقویت گفتگو ها را مهم ارزیابی نمود و ابراز داشت: وظایف حوزه های در عرصه حجاب و عفاف می توان با سه گام ورود و آرایش جدیدی را در بحث موضوعات تخصصی پیش برد. وی بر لزوم مهندسی عفاف و حجاب و بررسی لایه ها و ابعاد و سطوح مختلف آن تاکید کرد و ابراز داشت: طرح ها و پیشنهادات های موضوعی در عرصه و فعالیت های حجاب و عفاف نیازمند مهندسی منظومه ای برای اثربخشی فعالیت ها در جامعه است.

حجت الاسلام والمسلمین ابوطالبی، معان پژوهش موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، ضمن ارائه گزارشی از آثار فراوان پژوهشی برای پاسخ به نیازها که صرفا رویه کتابخانه ای یافته است، اظهار داشت: بحث تربیت محقق و ارائه آموزش روش های تخقیق نیازمند تقویت بنیه های پژوهشی و آشنایی پژوهشگران با ابزارها، فنون و تکنولوژی های پژوهشی است.

وی بر لزوم توجه به پژوهش های مبدانی در حوزه های علمیه تصریح کرد و اظهارداشت: علی رغم تصویب روز علوم انسانی و اسلامی در کشور، همچنان بخش قابل توجهی از دانشگاه های ما نقدهای جدّی به اصل این موضوع داشته به سردی با آن برخورد می کنند.

حجت الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد، رئیس پژوهشکده زن و خانواده، نیز در این هم اندیشی با بیان این که جوشش علم در رابطه عرضه و تقاضا شکل می گیرد، اظهار داشت: متاسفانه نه در حوزه و نه در حاکمیت تقاضایی وحود ندارد و بایددر حاکمیت علاقه ای وجود داشته باشد و حوزه هم اراده ای برای بررسی چالش ها، لذا هرگاه این وجود و اراده شکل بگیرد جوشش شکل خواهد گرفت.

وی با بیان این که باید فضا را برای بیان صحبت های جدید فراهم نماییم، گفت: فعالان در رصدگاه ها، مسائل دهه های پیش رو را رصد می کنند و به چیزهای جدیدی می رسند که ما نرسیده‌ایم و مواجهه با آن نیازمند هاضمه قوی پژوهشی است.

حجت الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد با تأکید بر این توهم قدرت، الگوهای راهبری و تربیت در مقیاس های خانواده و حکومت کاملا موقعیت مند است، اظهار داشت: ما با هژمونی مسلط جهانی و گفتمان فردگرایی و لیبرال مواجه ایم که و علی رغم حضور در موقعیت تهدید متاسفانه همچنان خود را متوهم در قدرت می پنداریم، چرا که الگوی مواجه در شرای تهدید بسیار متفاوت از الگوی حضور در موقعیت قدرت است.

حجت الاسلام والمسلمین نقی پور فرد رئیس انجمن مدیریت اسلامی حوزه، با بیان این که مکتب مدیریت اسلامی خانواده محوری در تدبیر نظامات اسلامی است که گذاره آن سند ملی شده است، اظهار داشت: متاسفانه نه حوزه نه دانشگاه و نه حاکمیت به این سند که حاکم بر تمام اسناد است، توجهی ندارند.

وی بر اهمیت بازخوانی نتایج آموزشی و پژوهشی حوزه های علمیه تصریح کرد و ابراز داشت: در مباحث حیاتی جامعه اسلامی چون خانواده و جمعیت نیازمند به کارگیری تدابیر و رویکردهای اندیشکده ای با هم افزایی های مراکز پژوهشی هستیم. نقش آفرینی معاونت پژوهش حوزه های علمیه در این میان بسیار مهم است.

این مدیر پژوهشی با تأکید بر این که در بحث پژوهش های علوم انسانی به شدت نیازمند تدوین سیره ائمه اطهار علیهم السلام هستیم، خاطرنشان کرد: متاسفانه هنوز سیره منقح اهل بیت علیهم السلام مبتنی بر پژوهش های عمومی نداریم و این اصلا پذیرفتنی نیست.

وی به سیره و دیدگاه امام خمینی(ره) و آثار بینش حکومت محوری ان در جامعه تأکید کرد و یادآور شد: حوزه های علمیه نیازمند مرکز رصد برای شناسایی نیازهای آن به آن جامعه و ارائه آن به مراکز و مجموعه های پژوهشی برای احصای راهکارهای عملیاتی دینی است.

حجت الاسلام والمسلمین قاضی زاده رئیس موسسه فرهنگی فهیم، ضمن اشاره به اهمیت بازسازی و آرایش جدید مراکز حوزوی با تاکید بر این که حوزه باید مرکز حضور پژوهشگران حوزوی باشد، خاطرنشان کرد: به جای پژوهش در حوزه، نیازمند بسترسازی برای نقش آفرینی پژوهگشران حوزوی هستیم.

وی بر لزوم بازخوردگیری فعالیت های پژوهشی تصریح کرد و اذعان داشت: باید دایره اثربخشی پژوهش های حوزوی در مجموعه های حاکمیتی مورد توجه قرار گرفته واقعیت های امروز جامعه مد نظر بوده، از نسل جوان جامعه غافل نشویم.

این محقق گفت: در بررسی مسئله و مشکل های مبتلابه نظام اسلامی، باید راهکارهای عملیاتی مبتنی بر نگاه های نوی دینی را ارائه و پژوهش های حوزویان را از بسترها و ابزارهای انعکاسی حوزه های علمیه مورد توجه قرار دهیم.

وی افزود: باید تنوع اندیشه های پژوهشی را برتابیده، بر اصل تحمل و پرهیز از تخریب اهتمام داشته باشیم.

حجت الاسلام والمسلمین رضایی اصفهانی مسئول انجمن قرآن پژوهی حوزه های علمیه، با بیان این که در تحول علوم انسانی باید به قرآن کریم رجوع نماییم، اظهارداشت: متاسفانه در مباحث شبهات با سرشاخه ها مواجه هستیم، در حالی که ریشه تمام شبهات مستشرقین هستند؛ در ایالات متحده حدود ۱۲۰ مرکز استشراق وجود دارد که بسیاری از آنها در سال های اخیر بر روی مسئله حجاب متمرکز بودند.

وی بر اهمیت راه اندازی رشته های تخصصی برای پاسخ به شبهات مستشرقین اشاره کرد و با بیان این که نیازمند حضور جدی در عرصه تفاسیر آیات الهی هستیم، اظهار داشت: تخصصی سازی تصمیم گیری های کلان حوزوی نیازمند حضور اندیشمندان و مفاخر حوزه های دانشی است.

خانم کشتکار نیز در این هم اندیشی رؤسای پژوهشی بر اهمیت نیازسازی حوزه های علمیه در دوران حکومت اسلامی تصریح کرد و با بیان این که باید از موضع انفعال و پاسخگویی به سمت مطالبه گری دانشی حرکت نماییم، اظهار داشت: اگر حوزه بخواهد از بحث پاسخگویی به مسائل مستحدثه به بحث حادثه بودن حرکت کند، باید بتواند نظام موضوعات و ربط میان احکام را مورد توجه قرار دهد.

وی با یان این که بی حجابی هایی که بر جامعه سایه افکنده بحران هویت اجتماعی است، گفت: باید وصف زنانگی بانوان در حوزه تکوین، خانواده و جامعه مورد توجه قرار گرفته به ظرفیت های مدیریتی بانوان در حوزه های اجتماعی توجه داشته باشیم.

کشتکار با بیان این که الگو های زیستی نوین برای مدل های پیشین زیست بانوانی، ایجاد چالش نموده و هویت بانوان را هدف گرفته است، افزود: در مدل جدید، بسط زنانگی تا موضع تکوین جامعه و خانواده در مسیر ایمان تأمین می شود.

حجت الاسلام والمسلمین مقیمی حاجی، معاون پژوهش حوزه های علمیه نیز در ابتدای این هم اندیشی ضمن تسلیت ایام سوگواری شهادت فاطمه زهرا سلام الله علیها و گرامیداشت هفته پژوهش، گزارشی از اهم موضوعات مطرح در هشتمین و نهمین هم اندیشی مدیران واحدهای پژوهشی و اقدامات مرتبط معاونت پژوهش حوزه‌های علمیه ارائه کرد.

وی در ابتدا به موضوع تقسیم کار پژوهشی و حمایت از پژوهش ها اشاره کرد و با بیان این که دبیرخانه حمایت از پژوهش های حوزوی، به سمت پژوهش های مهم و مورد نیاز نظام حرکت نموده، مزیت های نسبی مراکز را به صورت جدی مورد توجه قرار داده است.

معاون پژوهش حوزه های علمیه بر اهمیت حمایت از پژوهش‌های مهم و بنیادین نظام اسلامی تاکید کرد و ابراز داشت: معاونت پژوهشی با راه اندازی دبیرخانه حمایت از طرح های پژوهشی ۲۵ کمیته راه اندازی و سعی نموده، اعضای آن از مراکز و گروه های مختلف پژوهشی باشند. هدفگذاری این کمیته ها پیگیری پژوهش های راهبردی و کاربردی است و محصول کار آنها در سال اخیر اولویت هایی است که استخراج شده است، نیازسنجی های میدانی از دستگاه های حاکمیتی و دولتی و رصدها و هم اندیشی های نخبگانی است تا هر پژوهش در مسیر مسائل نظام اسلامی قدم بردارد.

وی بحث انحصار حمایت در عناوین ابلاغی و لزوم حمایت از پژوهش های بنیادین را مورد توجه قرار داد و اذعان داشت: دبیرخانه حمایت از طرح های پژوهشی با هدف پاسخگویی به نیازهای عینی و کاربردی، ضمن تقسیم کار میان مراکز، حل مسائل نظام را هدفگذاری نموده است.

حجت الاسلام والمسلمین مقیمی حاجی در تبیین اقدامات و اهم برنامه ها به یافته های نیازسنجی و رصد های میدانی دبیرخانه حمایت از طرح های پژوهشی حوزه اشاره کرد و ابراز داشت: گروه های تخصصی با مدیریت شورای علمی، اولویت ها بازبینی شده ناظر به پاسخگویی به نیازهای جامعه به روزرسانی می شوند.

وی بر اهمیت اجرای طرح های نیازسنجی دانشی و استانی تاکید کرد و ابراز داشت: در عرصه نیازسنجی ها با رویکرد مسئله محوری، مبتنی بر نیازسنجی های صورت گرفته، تاکنون ۱۲ کتابچه مبتنی بر ۱۲ رشته علمی منتشر شده است.

معاون پژوهش حوزه های علمیه با تاکید بر این که سامانه تعاملی نیازسنجی به نشانی need.ismc.ir راه اندازی شده است، ابراز داشت: پژوهش های گروهی و استخراج پایان نامه ها از دیگر تاکیدات مطرح در هم اندیشی های پیشین بود، در مسیثر پژوهش های گروهی در قالب راه اندازی کانون ها تا کنون بیش از ۱۰۰۰ کانون تشکیل شده است.

وی به اهمیت حمایت از پژوهشگران در حوزه تصریح کرد و ابراز داشت: برای نخستین بار سامانه پژوهشگران در سامانه نجاح حوزه تاسیس شده، و برای بیش از ۵۸۰۰ نفر پرونده پژوهشی تشکیل و در کنار بخش پرونده آموزشی گنجانده شده است.

حجت الاسلام والمسلمین مقیمی حاجی ابلاغ و نهایی سازی سرباز پژوهشگر را از دیگر رویکردهای نوین دبیرخانه توصیف کرد و ابراز داشت: بازنگری آئین نامه رتبه بندی پژوهشگران حوزوی، دستور العمل اجرایی شناسی و ارزیابی رتبه بندی پژوهشگران، ماده واحده اعطای مدرک علمی به دارندگان مقالات علمی و ... را تنها بخشی از اقدامات در حوزه حمایت از پژوهشگران است.

وی ظرفیت های سامانه پژوهشگران و فناوران کشور را مورد توجه قرار داد و ابراز داشت:آئین نامه حمایت از اعضای غیر هیئت علمی با استقبال از طرح های گروه معارف، در صورت تایید از خدمات این سامانه بهره مند خواهند شد.

معاون پژوهش حوزه های علمیه به تاسیس پژوهشکده مطالعات راهبردی در حوزه اشاره کرد و ابراز داشت: راه اندازی ستاد هوش مصنوعی و حمایت از رویکردهای پژوهشی ناظر به نیازهای فضای مجازی از جمله اقدامات معاونت پژوهش حوزه های علمیه است.

استاد صادق رشاد رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی نیز در سخنانی گسترش وصف ناپذیر پژوهشگران حوزوی را مایه مباهات و افتخار دانست و با بیان این که در گذشته ای نه چندان دور کل پژوهشگران حوزه را در ۵ دقیقه می توانستیم نام ببریم.

استاد حوزه علمیه تهران اظهار داشت: خلق صدها نشریه و مقاله پژوهشی در حوزه های علمیه نشان دهنده عمق و گستره فعالیت های تحقیقاتی حوزه های علمیه است.

وی در ادامه ضمن تقدیر از تلاش ها و مجاهدت های آیت الله اعرافی مدیر حوزه های علمیه، با بیان این که تدوین نظام فقه التربیه در مقایس چند ده رشته تخصصی در حوزه و دانشگاه تنها یکی از ثمرات تلاش های وی است، خاطرنشان ساخت: تاسیس فقهی گسترده و ابداعی به لحاظ موضوع و مسائل و ساختار تنها یکی از خدمات ارزشمند آیت الله اعرافی است.

استاد حوزه و دانشگاه در بخش دیگری از سخنان خود با تاکید بر این که در حال حاضر با دو مشکل اساسی و محسوس مواجه هستیم، اظهار داشت: کشور ما با مشکل معیشت و اقتصاد و مشکل فرهنگ، فکر، معرفت و شناخت روبروست، علی رغم تلنگرهای رهبر فرزانه انقلاب اسلامی و ارائه راهبردهای پویا، متاسفانه مسئولان اجرایی و فرهنگی کشور آنگونه که باید بدان اهتمام نورزیدند.

وی با بیان این که همواره نیازمند نظریه‌های اقدام و عمل در زمینه فرهنگ مقاومتی هستیم، اظهار داشت: همواره در معرض تعارض و تهاجم فرهنگ های رقیب به ویژه فرهنگ تمدن غربی هستیم. باید کاری کنیم که فرهنگ ما آسیب ناپدیر و مقاوم باشد.

استاد رشاد افزود: کسانی که باید در مسیر ترسیم و تدوین فرهنگ مقاومتی در حوز های مختلف قدم بر می دارند باید اهل نظر حوزه دین بوده، ناظر به هویت دینی مردم ایران طرح های پویای عملیاتی را ارائه نمایند؛ گام نهادن در این مسیر نیازمند نقش آفرینی علما و اندیشمندان فاخر حوزوی در ترسیم مبانی و شاخص ها و مولفه های فرهنگ مقاومتی است.

وی فرهنگ را مولفه‌ و عنصری انسانی دانست و ابراز داشت: فرهنگ به یک معنا انسان شناسی انسان به شرط شی است؛ اگر انسان شناسی زمیمه واقعه خارجی قرار گیرد فرهنگ باز تعریف خواهد شد.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با تاکید بر این که فرهنگ زیست جهان هنجار وشی است که انسان در آن تنفس می کند، خاطرنشان کرد: بزرگترین رسالت حوزه های علمیه نقش آفرینی در حوزه های فرهنگی و نهادینه سازی فرهنگ دینی است.

وی بر اهمیت بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی کشور تصریح کرد و ابراز داشت: باید سهم حوزه در بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی کشور مشخص شود، با توجه به ترسیم گذاره های فرهنگی حوزه تنها مجموعه ای است که توان نقش آفرنیی در این عرصه را دارد.

استاد رشاد با تاکید بر این که فرهنگ دینی باید با زدودن گزاره های غلط و جای‌گذاری گزاره های صحیح در بازسازی ساختار فرهنگی نهادینه شود، اظهار داشت: اگر بتوانیم فرهنگ در آمیخته با معنویت را بازسازی نماییم، فرهنگ مستحکم و پایدار و معتبری شکل خواهد گرفت در مواجهه با تمام تهاجمات ایمن خواهد بود.

وی در بخش پایانی سخنان خود با بیان این که متاسفانه فرهنگ کشور با فقر حوزه دانشی روبرو است، اظهار داشت: تا فرهنگ را خوب نفهمیم و مولفه ها، شاخص‌ها و قواعد حاکم بر فرهنگ را خوب ادراک نکنیم و فلسفه فرهنگ را چون دانش رسمی در حوزه های علمیه است مورد توجه قرار ندهیم، نخواهیم توانست فقه فرهنگی و نه سایر رشته های مربوط به فرهنگ را بازتعریف و بررسی نمود.